Član Odbora za ljudska prava i slobode mr Mihailo Anđušić učestvovao je na Panel diskusiji na temu „Doprinos medija u smanjenju predrasuda prema Romima“, održanoj u Podgorici 8. oktobra 2018. Panel diskusiju je organizovala koalicija nevladinih organizacija "Ujedinjena podrška za inkluziju Roma u Crnoj Gori".

Uvodna izlaganja su imali: Šućko Baković, zaštitnik ljudskih prava i sloboda Crne Gore, Sunčica Mitrović Bakić, predstavnica Agencije za elektronske medije, Senad Sejdović, novinar RTCG,  Kristina Ćetković, predstavnica NVO 35mm, Violeta Hajrizaj, predstavnica prvog romskog portala „Romalitika“ i Jelena Jovanović iz Agencije „Arhimed“.

Zaštitnik ljudskih prava i sloboda Crne Gore Šućko Baković je saopštio da su mjere i aktivnosti preduzete na unapređenju položaja romske i egipćanske populacije u Crnoj Gori dale značajne rezultate, ali još uvijek nijesu postignute dovoljne promjene. Podsjetio je da rezultati istraživanja javnog mnjenja o percepciji diskriminacije pokazuju da su Romi u vrhu liste najdiskriminisanijih grupa u crnogorskom društvu. Marginalizacija i društvena isključenost Roma dominantno je uzrokovana nedostatkom održivih rješenja u oblasti obrazovanja, zapošljavanja i socio-ekonomskog statusa, što je dovelo do generacijskog siromaštva koje se ne može prevazići bez dugoročne primjene mjera afirmativne akcije.

Iako je povećan broj romske djece koja pohađaju školu, Zaštitnik ocjenjuje da obrazovni sistem još uvijek nije odgovorio na sve probleme. Ukazao je da nije uspostavljena precizna baza podataka o djeci izvan školskog sistema, niti postoji adekvatna metodologija nadgledanja kvaliteta obrazovanja, ranog napuštanja škole i neredovnog pohađanja nastave.

Nizak nivo ekonomske aktivnosti, visoka stopa nezaposlenosti, te gotovo potpuna isključenost iz organa javne vlasti karakteristike su Roma i Egipćana, uslovljene niskom stopom opšteg i stručnog obrazovanja.

Zaštitnik je naglasio da romske i egipćanske zajednice nema u političkom odlučivanju u Crnoj Gori, jer Romi nemaju autentične predstavnike u Skupštini Crne Gore, niti u skupštinama jedinica lokalne samouprave. Podsjetio je da je 2013. godine Skupštini Crne Gore podnio Inicijativu za izmjene i dopune Zakona o izboru odbornika i poslanika kako bi se primjenom principa afirmativne akcije stvorila mogućnost da romska nacionalna zajednica, po ugledu na predstavnike hrvatskog naroda u Crnoj Gori, dobije šansu za političko predstavljanje. Međutim, Zakon još uvijek nije izmijenjen u tom pravcu. 

Zaštitnik je informisao učesnike da je 2017. godine imao u radu tri predmeta u kojima je utvrđen govor mržnje, od čega je u dva predmeta govor mržnje bio zasnovan na etničkoj pripadnosti grupe prema kojoj je manifestovan i odnosio se na Rome.  

Zaključio je da bi mediji sa više pažnje trebalo da izvještavaju o pripadnicima manjinskih grupa, da se posvete analizi uzroka siromaštva kod pripadnika romske populacije i da Rome prikazuju kao dio zajednice.

Predstavnica Agencije za elektronske medije Sunčica Mitrović Bakić je saopštila da u Crnoj Gori gotovo ne postoje programi namijenjeni romskoj zajednici, jer od 13 crnogorskih televizijskih stanica postoji samo jedna emisija o Romima i to na javnom servisu. Postoji romski radio koji ima ograničen domet djelovanja, a samo dvije lokalne radio stanice izvještavaju o Romima. Obrade tema najčešće su takve da podstiču stereotipe i diskriminaciju prema ovoj populaciji. S obzirom na opšti trend prisustva „lake zabave“ u medijima, problemi iz realnog života se nedovoljno emituju. Ocijenila je da crnogorskom društvu nedostaju kvalitetni medijski sadržaji koji suštinski informišu, ukazuju na probleme i podstiču inkluziju. Ocjenjuje da programski sadržaji koji su namijenjeni romskoj populaciji nikada neće biti dovoljno interesantni za komercijalne medije, pa je uloga javnih servisa presudna. Dužnost svih institucija koje se bave ljudskim pravima, kao i civilnog društva jeste da podsjećaju medije na važnu ulogu koju treba da koriste u pravcu opšteg dobra.

Senad Sejdović, novinar RTCG je govorio o svom iskustvu u Televiziji Crne Gore.  Saopštio je da se od 2006. na Radiju Crne Gore emituje emisija o Romima na romskom jeziku, a od 2009. godine prikazuje se na Televiziji Crne Gore. Emituje se dva puta mjesečno, u trajanju od 25 minuta, što nije dovoljno da se prikaže život jedne populacije. Naveo je da brojne nevladine organizacije rade na poboljšanju položaja pripadnika romske populacije, ali su njihove aktivnosti kratkoročne i projektno orjentisane. Kamp Konik 1 najčešće je bio sinonim za Rome u Crnoj Gori, a negativne slike su pratile gotovo sve medijske priče o Romima. Smatra da treba mijenjati svijest pripadnika romske populacije, ali i cjelokupnog društva.

Predstavnica NVO 35mm Kristina Ćetković je saopštila da su u okviru projekta finansiranog od strane Ambasade Australije u Republici Srbiji sproveli istraživanje i analizu zastupljenosti marginalizovanih grupa u medijima. Projektom su obuhvaćeni Romi, pripadnici LGBT zajednice, osobe sa invaliditetom, žene žrtve porodičnog nasilja, bivši korisnici droga i drugih psihoaktivnih supstanci i mladi. Projekat je rezultirao emitovanjem šest emisija o marginalizovanim društvenim grupama na Radiju „Krš“ i publikovanjem sedam tekstova čiji autori su pripadnici marginalizovanih grupa.

Prvi ciklus analize realizovan je u decembru 2017. i januaru 2018, a drugi u aprilu i maju 2018. Utvrđeno je da se marginalizovanim grupama u medijima posvećuje malo prostora i pažnje, po jedna osmina stranice u štampanih medijima. Takođe, pripadnici manjinskih grupa rijetko su izvor informacija i direktni sagovornici, već o njima najčešće govore drugi. Smatra da se pripadnicima romske populacije ne daje prilika i mogućnost da se bave politikom. Zaključila je da je važno da novinari budu edukovani o ljudskim pravima kako bi iz tog ugla posmatrali probleme sa kojima se suočavaju pripadnici ranjivih grupa.

Predstavnica prvog romskog portala „Romalitika“ Violeta Hajrizaj je naglasila da je njihov cilj da objektivno i tačno informišu javnost o svim važnim pitanjima, a posebno o životu Roma. Portal je počeo sa radom 5. novembra 2017. na dan obilježavanja Dana romskog jezika. Tri stalna člana redakcije i pet mladih iz romske zajednice žele da ukažu na probleme sa kojima se suočavaju, ali i da doprinesu smanjenju predrasuda prema Romima.

Jelena Jovanović iz Agencije „Arhimed“ je predstavila rezultate istraživanja o zastupljenosti Roma u medijima, čiji cilj je bio provjera kvaliteta i kvantiteta njihove zastupljenosti na televiziji, štampanim i onlajn medijima u prvoj polovini 2018. U tom periodu zabilježena je 721 objava o Romima. U većem broju objava se afirmativno govorilo o Romima, a u 113 slučajeva negativno, dok je 87 objava sadržalo stereotipe o pripadnicima ove populacije. Romi su najzastupljeniji u informacijama o integraciji i u rubrici „Hronika“. Najčešće su pojedinci govorili o Romima, a zatim predstavnici Vlade Crne Gore.

Ključni rezultati ovog istraživanja su pokazali da je prisutno irelevantno pominjanje etničke pripadnosti, akcenat u izvještavanju je na negativnom, a ne afirmativnom aspektu, izostaju predlozi za rješavanje uočenih problema, a negativne fotografije o Romima prate određeni tekst.

Tokom diskusije učesnici su komentarisali rezultate istraživanja, kao i ulogu koju novinari, urednici medija, predstavnici nadležnih institucija, ali i svaki građanin treba da imaju u cilju smanjenja predrasuda prema svim ranjivim grupama.

Učešće u diskusiji uzeo je i član Odbora za ljudska prava i slobode mr Mihailo Anđušić koji je istakao da je Odbor za ljudska prava i slobode svojim aktivnostima, u okviru zakonodavne i kontrolne funkcije Skupštine, značajno doprinio poboljšanju položaja pripadnika romske populacije u Crnoj Gori. Ocijenio je da je u mnogim oblastima ostvaren napredak, a naročito u obrazovanju koje je preduslov za kvalitetnu inkluziju romske populacije u crnogorsko društvo. Smatra da podaci o zastupljenosti Roma u medijima mogu biti korisni za kreiranje budućih aktivnosti kojima bi se doprinijelo smanjenju predrasuda prema pripadnicima ove populacije. Zaključio je da se samo zajedničkim i koordiniranim aktivnostima mogu postići vidljiviji rezultati u ovoj oblasti.

S obzirom na ogromnu ulogu u društvu, ocijenjeno je da mediji u narednom periodu treba da daju još veći doprinos smanjenju predrasuda prema Romima.  Zaključeno je da se jedino zajedničkim djelovanjem, uz koordinirane akcije svih nadležnih subjekata i u saradnji sa pripadnicima romske populacije, mogu postići  rezultati u eliminisanju postojećih stereotipa prema Romima.