Državna sekretarka Petra Culetto je istakla da je saradnja Republike Slovenije sa Crnom Gorom u oblasti kulture odlična i da među ovim državama nema otvorenih pitanja, a od 2016. godine potpisan je Sporazum o saradnji u oblasti kulture i obrazovanja između Vlade Crne Gore i Vlade Republike Slovenije. Naglasila je da je Zapadni Balkan i njegova integracija u Evropsku uniju jedan od prioriteta Slovenije.

Poslanik Momčilo Martinović je zahvalio na kontinuiranoj, prijateljskoj i dragocjenoj podršci i pomoći Republike Slovenije koja je od izuzetnog značaja za Crnu Goru na putu ostvarivanja punopravnog članstva u EU.  Informisao da je cilj Studijske posjete da se članovi Odbora bliže i detaljnije upoznaju sa normativnim okvirom i dobrim praksama Republike Slovenije u oblasti ljudskih prava, sa posebnim osvrtom na prava manjinskih naroda i položaj vjerskih zajednica. Tokom sastanka razmijenjeni su načelni stavovi o ovim pitanjima, a izražena je obostrana spremnost za nastavak komunikacije u cilju razmjene detaljnijih operativnih podataka. Poslanik Martinović je upoznao domaćine sa ključnim informacijama na koje su prethodnog dana predsjednici crnogorskih udruženja u Republici Sloveniji ukazali poslanicima, navodeći da crnogorska dijaspora gaji snažnu emociju prema Crnoj Gori, a Sloveniju doživljava svojom kućom. S obzirom da se djelovanje crnogorskih udruženja uglavnom svodi na oblast kulture u cilju očuvanja crnogorske kulture, tradicije i jezika, interesovalo ga je na koji način im Ministarstvo kulture može pružiti podršku u ostvarenju ovih ciljeva. Takođe, upitao je da li postoji određeni fond iz kojeg se finansiraju projekti manjinskih naroda u Republici Sloveniji i šta bi, po ocjeni nadležnih u Republici Sloveniji, trebalo da uradi matična država kako bi se zajednički doprinijelo daljem poboljšanju položaja Crnogoraca u Sloveniji.

Upoznao je sagovornike i sa iskustvom Crne Gore u zaštiti prava pripadnika manjinskih naroda propisanih Ustavom Crne Gore i Zakonom o manjinskim pravima i slobodama. Takođe, informisao je o Fondu za zaštitu i ostvarivanje manjinskih prava za koji se izdvaja najmanje 0,15% tekućeg budžeta, a putem javnog konkursa godišnje se iz Fonda opredijeli oko milion eura za finansiranje projekata značajnih za očuvanje i razvoj nacionalnih, odnosno etničkih posebnosti manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica.

Poslanika Martinovića je interesovalo i kako je u Sloveniji riješeno pitanje upotrebe i javnog isticanja nacionalnih simbola. Ukazujući da je u Crnoj Gori ostvaren značajan napredak u unapređenju položaja Roma, što je ocijenjeno i na brojnim međunarodnim i regionalnim konferencijama na kojima se razmjenjuju iskustava sa državama regiona i Evrope, upitao je kakav je položaj Roma u Sloveniji.

Poslanika Mirsada Murić je interesovao sastav Državnog zbora Republike Slovenije u pogledu nacionalne pripadnosti poslanika, odnosno zastupljenosti predstavnika nacionalnih manjina. Takođe, upitao je na koji način je regulisan položaj vjerskih zajednica, njihova registracija, finansiranje i imovina.

Državna sekretarka Petra Culetto je saopštila da su Ustavom Republike Slovenije zaštićene dvije autohtone zajednice- mađarska i italijanska koje imaju i svoje poslanike u Državnom zboru, a na teritoriji gdje čine većinu pored slovenačkog u službenoj upotrebi su i njihovi jezici. Takođe, Ustav štiti i pripadnike romske zajednice i definiše njihova osnovna prava koja su detaljnije uređena Zakonom o Romima. Imajući u vidu da to nijesu jedine nacionalne zajednice u Republici Sloveniji u kojoj živi mnogo pripadnika naroda sa prostora bivše Jugoslavije, shvatili su da i njih treba prepoznati što je učinjeno donošenjem Deklaracije koju je Državni zbor izglasao dvo-trećinskom većinom 2011. godine.

Šef Službe za kulturne raznolikosti i ljudska prava dr Sašo Gazdić je pojasnio da su članom 64 Ustava Republike Slovenije definisana kolektivna prava Italijana, Mađara i Roma u Sloveniji, a članom 61 Ustava pripisana su individualna ljudska prava svih nacionalnih zajednica što uključuje njihova kulturna prava za čiju implementaciju je nadležna Služba kojom rukovodi. Ranije je Ministarstvo kulture raspisivalo javni konkurs za finansiranje svih individualnih prava pripadnika nacionalnih zajednica, a sada su osnovane javne agencije, kao što su Slovenski filmski centar, Javni fond za kulturne djelatnosti Republike Slovenije i Javna agencija za knjigu Republike Slovenije. Udruženja Crnogoraca koja su uglavnom usmjerena na realizaciju kulturnih aktivnosti svojim projektima mogu da apliciraju za sredstva Javnog fonda za kulturne djelatnosti. U redovnoj su komunikaciji sa nacionalnim manjinskim zajednicama, a crnogorska manjinska zajednica je jedna od najbolje integrisanih u Republici Sloveniji.

Direktor Biroa za vjerske zajednice dr Gregor Lesjak je saopštio da su vjerska prava ustavna kategorija i da je u Sloveniji prema ustavno-sudskoj praksi definisano načelo vjerske slobode i odvojenosti države od crkve. Po Zakonu o vjerskoj slobodi u Republici Sloveniji vjerske zajednice imaju pravo samofinansiranja. Vjerske zajednice u Sloveniji nijesu poreski obveznici. Kad je riječ o državnom finansiranju vjerskih zajednica, postoji direktno i indirektno finansiranje. Direktno finansiranje je u skladu sa članom 27 Zakona o vjerskoj slobodi kojim je utvrđeno finansiranje dijela socijalnih davanja za zaposlene u vjerskim zajednicama od strane države. Indirektno finansiranje se odnosi na poreska izuzeća po kojima vjerske zajednice ne podliježu plaćanju određenih poreza i taksi, ali se uvijek tretiraju kao i  druge neprofitne organizacije. Ministarstvo kulture je nadležno za vjerske slobode, a za finansiranje vjerskih zajednica nadležno je Ministarstvo finansija. Slovenačka ustavno-sudska praksa i praksa Evropskog suda za ljudska prava ukazuju da se državno finansiranje vjerskih zajednica ne veže za vjerske slobode. Saopštio je da vjerske zajednice imaju pravo vlasništva nad vjerskim objektima. Imovina koja im je bila oduzeta vraćena je u skladu sa Zakonom o denacionalizaciji i ta imovina je vraćana ne samo u novčanim iznosima, već su vraćeni i objekti, osim u slučajevima kada je procijenjeno da se radi o javnom interesu. Ustavni sud Republike Slovenije i Evropski sud za ljudska prava su pravnu osobenost vjerske zajednice priznali kao suštinu vjerske slobode. U Sloveniji vjerske zajednice su pravna lica sui generis, a po Zakonu o vjerskoj slobodi crkve i druge vjerske zajednice imaju svoju autonomiju i pravni subjektivitet. Prema ustavno-sudskoj praksi vjerske zajednice mogu da obavljaju i druge djelatnosti koje, ako nijesu vjerske, obavljaju pod istim uslovima kao i ostali građani.  Registar vjerskih zajednica vodi Ministarstvo kulture.

Kada je riječ o upotrebi i javnom isticanju nacionalnih simbola, manjinski narodi u sredinama u kojima čine većinsko stanovništvo u Republici Sloveniji, imaju pravo da, uz zastavu Slovenije i Evropske unije, ističu i svoju zastavu. Predstavnici Ministarstva kulture su preporučili Crnoj Gori da se u pripremi zakona o slobodi vjeroispovijesti rukovodi preporukama Venecijanske komisije u ovoj oblasti.

Državna sekretarka Petra Culetto je saopštila da Državni zbor ima 90 poslanika, od čega  dva poslanika biraju registrovani članovi autohtonih mađarskih i italijanskih manjinskih zajednica, dok 88 članova biraju svi građani države po sistemu proporcionalnog predstavljanja i ne vode se posebne evidencije o njihovoj nacionalnoj pripadnosti.

Marjeta Preželj, službenica Ministarstva kulture je naglasila da Ministarstvo kulture od 1993. godine stvara uslove za promociju i očuvanje kulture, jezika i identiteta svih nacionalnih zajednica u Sloveniji. Do 2010. godine iz Ministarstva kulture su se putem javnog konkursa direktno finansirale italijanska, mađarska i romska zajednica, a drugim javnim konkursom sve ostale nacionalne zajednice. Sada se to finansiranje vrši putem javnih fondova i godišnjih konkursa za finansiranje projekata u oblasti nacionalnog, etničkog, kulturnog i jezičkog identiteta. Od 2005. na konkurse su počela da se prijavljuju i društva crnogorske nacionalne manjine, tada samo jedno, a sada šest. Javni fond osim što se bavi finansiranjem nacionalnih manjina na državnom nivou, putem svojih ispostava pomaže finansiranjem nacionalnih društava i na lokalnom nivou.

Poslanici su najavili da će crnogorskim udruženjima u Republici Sloveniji preporučiti da se bliže upoznaju sa ovim mogućnostima finansiranja i apliciraju projektima usmjerenim na očuvanje nacionalne posebnosti, što će doprinijeti boljem funkcionisanju i ostvarenju njihove misije.

 Današnjem sastanku u Ministarstvu kulture prisustvovala je i Stanica Popović, I savjetnik u Ambasadi Crne Gore u Republici Sloveniji.

Trećeg dana Studijske posjete Republici Sloveniji, Delegacija Odbora za ljudska prava i slobode posjetiće Komisiju za peticije, ljudska prava i jednake mogućnosti Državnog zbora i Biro Vlade Republike Slovenije za nacionalne manjine.