Poslanik Momčilo Martinović je informisao direktora Biroa za nacionalne manjine o ključnim spoljno-političkim prioritetima Crne Gore, trenutnom stanju u pristupnim pregovorima i aktivnostima koje se preduzimaju na tom planu. Zahvalio je vlastima Republike Slovenije na bezrezervnoj podršci za evroatlanske integracije naše države, kao i na kontinuiranoj podršci na putu ka Evropskoj uniji.  Predstavio je uspjehe Crne Gore u rješavanju položaja raseljenih i interno raseljenih lica, od kojih je značajan broj Roma sa Kosova koji su u Crnu Goru došli 1999. godine U početku najveći broj romske djece nije pohađao ni osnovnu školu, a danas su zastupljeni na svim nivoima obrazovanja. Uloženi su značajni napori usmjereni na poboljšanje njihove zdravstvene zaštite, obrazovanja, stanovanja i socijalnog statusa.

Članove crnogorske Delegacije je interesovalo na koji način je organizovan Biro Vlade Republike Slovenije za nacionalne manjine i koje su njegove ključne nadležnosti. Takođe, interesovala su ih iskustva u oblasti poboljšanja položaja romske zajednice i zaštita njihovih prava i sloboda, da li su Romi uključeni u politički i javni život, da li ih ima u Parlamentu, da li se prema njima primjenjuju mjere afirmativne akcije i u kom procentu su zastupljeni u vlastima na lokalnom nivou.

Direktor Stanko Baluh, koji je već treći mandat na čelu Biroa za nacionalne manjine je saopštio da je Biro nadležan za kreiranje manjinske politike, zaštitu italijanske, mađarske i romske manjine koje su prepoznate u Ustavu Republike Slovenije. To je samostalni organ, direktno odgovoran Generalnom sekretaru Vlade i nije izvršni organ, već na horizontalnom nivou prati kako se od strane ministarstava implementiraju Ustavom i zakonima utvrđena prava nacionalnih manjina. Kao organ Vlade Republike Slovenije, bave se i svim drugim pitanjima u vezi sa nacionalnim manjinama u Sloveniji iako nijesu u njihovoj direktnoj nadležnosti. Biro priprema analize, predloge za Vladu, prisustvuju sjednicama odbora i komisija i veoma su aktivni na međunarodnom nivou, posebno u Odboru Savjeta Evrope za pitanja Roma. Takođe, rukovode Vladinom Komisijom za nacionalne zajednice i Komisijom za Rome.

Direktor Baluh je ocijenio da je Crnogorska nacionalna zajednica u Sloveniji jako dobro organizovana i imaju svog predstavnika u Savjetu za pripadnike naroda bivše Jugoslavije. Istakao je da je Parlament prošle godine pokušao usvojiti zakon o sprovođenju kolektivnih kulturnih prava nacionalnih zajednica sa prostora bivše Jugoslavije čiji Predlog je, po njegovoj ocjeni, bio dobar. Predlog zakona su podnijele političke stranke, na Savjetu za pripadnike naroda bivše Jugoslavije su postigli saglasnost oko teksta Predloga zakona, ali isti nije usvojen u Parlamentu. Predlogom zakona se omogućavala implementacija prava definisanih članom 61 i 62 Ustava Republike Slovenije, pravo na finansiranje kulturnih djelatnosti i finansiranje društava i saveza manjina, što bi im omogućilo rad i postojanje. Bilo je planirano osnivanje posebnog Biroa pri Ministarstvu kulture. Osim finansiranja, Predlogom zakona definisani su odnosi nacionalnih manjina prema državi matici.  Izrazio je nadu da će nakon konsolidacije nove Vlade Republike Slovenije, formirane prije šest mjeseci, opet biti pokrenuto ovo pitanje. Takođe, ponovo treba ustanoviti Savjet kojim je predsjedavao ministar kulture.

Kada je riječ o Romima, direktor Baluh je saopštio da su prema popisu iz 2002. u Sloveniji Romi predstavljali mali procenat stanovništva, a sada se prema direktivi Evropske unije ne smiju prikupljati podaci o nacionalnoj i vjerskoj pripadnosti, pa se na osnovu podataka iz različitih registara može utvrditi da je u Sloveniji od sedam do deset hiljada Roma, a prema zvaničnim podacima samo 3.700. Važno je istaći da je članom 65 Ustava Republike Slovenije propisano  da će se položaj Roma definisati posebnim zakonom, što je i realizovano 2007. godine donošenjem Zakona o romskoj zajednici. Slovenija je jedina zemlja Evropske unije koja ima takav zakon. Njime su propisane konkretne obaveze državnih  i lokalnih vlasti oko finansiranja romske zajednice. Zakon o romskoj zajednici im je omogućio političku participaciju na državnom i lokalnom nivou. Takođe, postoji i 16 posebnih zakona u kojima se Romi pominju eksplicitno i definišu se njihova prava u pojedinim segmentima, kao što su obrazovanje i zdravstvena zaštita.

Direktor Baluh je informisao članove Odbora za ljudska prava i slobode da su u skladu sa preporukama Evropske komisije donijeli i nacionalne programe za Rome- prvi je donešen 1995, drugi 2010, dok su 2017. godine usvojili Nacionalnu strategiju za Rome. Vlada priprema godišnji izvještaj o položaju Roma o kojem se raspravlja u Državnom zboru i daju se odgovarajuće preporuke za poboljšanje njihovog položaja. Prema Zakonu o lokalnoj samoupravi, u 20 opština u kojima žive autohtoni Romi imaju dvostruko pravo izbora, jer biraju svoje predstavnike u opštinske savjete/vijeća. Formirana je i krovna organizacija romske zajednice koja povezuje njihova udruženja i savjete. Takođe, osnovana je i Vladina komisija za romska pitanja koju čine predstavnici ministarstava i romske zajednice i vrše nadzor nad sprovođenjem nacionalne strategije. Romi su ipak prilično nepovezani i ima nesuglasica među njima, što se odražava na njihovo djelovanje na državnom i lokalnom nivou. Aktuelni problemi Roma sa lokalnog nivoa prenose se na državni, jer opštine očekuju da država riješi te probleme iako joj to nije u nadležnosti. Troše se ogromna sredstva, a napretka nema. Brojni problemi su među samim Romima koji ne žele da rade, jer u Sloveniji imaju veća socijalna primanja, nego što bi imali minimalnu zaradu. Prošlogodišnji pokušaj izmjena Zakona o socijalnim davanjima kojim bi se ista smanjila nije uspio, jer su uslijedile kritike od Ombudsmana i pojedinih međunaordnih organizacija koji su smatrali da bi se time narušila ljudska prava. Baluh je istakao da Romi nijesu problem u državama pojedinačno, nego su zapravo evropski problem.  

Poslanika Mirsada Murića je interesovalo kakvo je obrazovanje manjinskih naroda, da li romska djeca rano napuštaju školovanje, da li su im obezbijeđeni udžbenici na romskom jeziku i imaju  li slovenačko-romske rječnike.

Direktor Baluh je saopštio da su za mađarsku djecu obezbijeđene škole na dva jezika, a za italijansku manjinu imaju italijanske škole. U Doljenskoj regiji je izražen problem ranog napuštanja osnovnih škola od strane romske djece gdje 90% njih napusti školu u petom ili šestom razredu. Imaju asistente u nastavi i namjenske centre koji pomažu romskoj djeci. S druge strane, u Prekomurju 90% romske djece završi osnovnu školu i uspješno nastavljaju dalje školovanje. Posjeduju adekvatne udžbenike za romsku djecu, a nedavno je predstavljena ideja da bi učitelji u tim područjima trebalo da nauče romski jezik.

Nakon sastanka u Birou za nacionalne manjine, članovi Odbora za ljudska prava i slobode održali su sastanak sa predsjednicom Komisije za peticije, ljudska prava i jednake mogućnosti Državnog zbora Evom Irgl i članicama Komisije: Mojcom Žnidarič, Meirom Hot i poslanikom Nikom Prebilom.

Poslanica Eva Irgl je saopštila da Komisijom predsjedava poslanik iz najveće opozicione partije. To je jedino parlamentarno tijelo koje ne usvaja zakonodavstvo, već daje mišljenja o određenim pitanjima i aktima koji se odnose na ljudska prava i slobode. Takođe, razmatraju peticije i aktivno se bave problemima građana. U prethodnom mandatu razmotrili su 66 peticija. Mogućnost podnošenja peticija u Sloveniji je propisana Ustavom. Određene individualne žalbe građana razmatraju stručne službe koje zahtijevaju informacije od nadležnih organa u vezi sa konkretnim problemima, dok o peticijama potpisanim od većeg broja lica raspravljaju i na samoj Komisiji. U prethodnom sazivu, najveći broj peticija se odnosio na oblast pravosuđa, radnog prava, socijalne i zdravstvene zaštite. Na sjednicama Komisije razgovaraju o različitim temama, od kršenja ljudskih prava u pravosuđu, preko zloupotrebe pravosudnih organa u političke svrhe, do nasilja u porodici, nasilja nad djecom, pravima slijepih i slabovidih. Predsjednica Irgl je istakla da svi članovi Komisije djeluju zajedno, bez obzira na političku pripadnost. Redovno reaguju na aktuelna dešavanja i kršenja ljudskih prava i sloboda. Na njihovim sjednicama učestvuju i pojedinci koji mogu da iznesu svoja mišljenja u vezi sa konkretnom temom.

Poslanik Momčilo Martinović je upoznao sagovornike sa ključnim nadležnostima Odbora za ljudska prava i slobode, utvrđenim Poslovnikom Skupštine Crne Gore, predstavljajući i najvažnije aktivnosti ovog Odbora. Pored zakonodavne aktivnosti, Odbor posebnu pažnju posvećuje kontrolnoj i nadzornoj ulozi i prati implementaciju zakona koji su uglavnom usklađeni sa evropskim zakonodavstvom, zbog čega se veća pažnja posvećuje njihovoj primjeni.  

Poslanik Mirsad Murić je istakao multisektorski pristup u radu Odbora i izuzetnu saradnju sa državnim organima, nevladinim organizacijama koje se bave pitanjima ljudskih prava i sloboda i međunarodnim organizacijama sa sjedištem u Crnoj Gori, čiji predstavnici prisustvuju sjednicama Odbora.   Ukazao je na važnost konsultativnih i kontrolnih saslušanja, navodeći primjer Konsultatvnog saslušanja održanog na temu „Aktivnosti u oblasti obezbjeđivanja pristupačnosti za lica sa invaliditetom u Crnoj Gori“, nakon kojeg su usvojeni Zaključci koji su proslijeđeni nadležnim organima na realizaciju. Takođe, Odbor često organizuje posjete određenim ustanovama zatvorenog tipa radi praćenja stanja ljudskih prava korisnika tih ustanova.

Članicu Komisije Meiru Hot je interesovalo kakvo je crnogorsko zakonodavstvo u oblasti zaštite od diskriminaicje, da li se implementiraju direktive Evropske unije, kakva je zaštita manjina i koje manjine su priznate u Crnoj Gori, u kojoj oblasti je Odbor najaktivniji i u kom području ima najviše peticija.

Poslanica Mojca Žnidarič je upitala koliko je radnih tijela u Skupštini Crne Gore. Čestitala je Odboru na radu, a posebno na uključivanju predstavnika nevladinih i međunarondih organizacija u aktivnosti Odbora.

Predsjednica Komisije za peticije, ljudska prava i jednake mogućnosti Eva Irgl je zaključila da Odbor za ljudska prava i slobode Skupštine Crne Gore ima mnogo širu nadležnost od njihove Komisije i da je sličan Ombudsmanu u Republici Sloveniji.

Poslanik Martinović je saopštio da je Zakon o zabrani diskriminacije usklađen sa evropskim zakonodavstvom, a da je praksa da se predlozi zakona u pripremi šalju na mišljenje Evropskoj komisiji kako bi imali zakonodavstvo koje je usklađeno sa evropskim. Po Ustavu, Crna Gora je građanska država, a posebna manjinska prava definisana su članom 79 i 80 Ustava Crne Gore. U svom radu Odbor značajnu pažnju posvećuje pravima Roma, čiji položaj u Crnoj Gori je unaprijeđen. Takođe, u poslednje vrijeme Odbor se bavio i pravima istopolnih zajednica, jer je u skupštinskoj proceduri Predlog zakona o registrovanom partnerstvu lica istog pola.

Imajući u vidu informacije dobijene na prethodnim sastancima tokom studijske posjete, poslanik Momčilo Martinović je apelovao da se, u mjeri mogućeg, Predlog zakona o sprovođenju kolektivnih kulturnih prava nacionalnih zajednica sa prostora bivše Jugoslavije ponovo nađe u skupštinskoj proceduri, ocjenjujući da bi se njegovim usvajanjem značajno doprinijelo unapređenju položaja crnogorske zajednice u Republici Sloveniji.

Na samom kraju poslanik Martinović je u ime Odbora za ljudska prava i slobode, u cilju nastavka uspostavljene saradnje, uputio poziv predsjednici i članovima Komisije za peticije, ljudska prava i jednake mogućnosti da posjete Skupštinu Crne Gore.

Po završetku sastanka, upriličen je obilazak zgrade Državnog zbora i upoznavanje poslanika sa impozantnom građevinom koja na pravi način reprezentuje slovenačku istoriju i kulturu.

Današnjim aktivnostima prisustvovala je i Stanica Popović, I savjetnik u Ambasadi Crne Gore u Republici Sloveniji.

Poslednjeg dana studijske posjete Republici Sloveniji članovi Odbora za ljudska prava i slobode održaće sastanke sa Zaštitnikom ljudskih prava i Zagovornikom načela jednakosti.