Na danas održanoj 61. sjednici Odbora za ljudska prava i slobode razmotreni su Predlog zakona o životnom partnerstvu lica istog pola i Strategija za unapređenje kvaliteta života LGBTI osoba u Crnoj Gori 2019-2023. godina sa Akcionim planom za sprovođenje Strategije za 2020. godinu i Izvještajem o realizaciji Akcionog plana za 2019. godinu.

Predsjednik Odbora dr Halil Duković je podsjetio da je Predlog zakona o životnom partnerstvu lica istog pola bio u skupštinskoj proceduri prošle godine i da je isti razmotren na 31. sjednici Odbora za ljudska prava i slobode,         27. februara 2019. kada je većinom glasova podržan. Nažalost, Predlog zakona nije dobio potrebnu većinu prilikom glasanja na sjednici Skupštine 31. jula 2019. Odbor je u ovoj oblasti bio aktivan, pa je u partnerstvu sa Jedinicom za borbu protiv govora mržnje i saradnju Savjeta Evrope i Delegacijom Evropske unije u Crnoj Gori, 5. marta 2020. održao 56. Tematsku sjednicu na temu: „Jednakost pred zakonom i zabrana diskriminacije u cilju poštovanja različitosti” / o Predlogu zakona o životnom partnerstvu lica istog pola. Ova aktivnost je bila dio Akcije za promociju različitosti i jednakosti u Crnoj Gori koja se odvija u okviru Horizontal Facility za Zapadni Balkan i Tursku - II faza, koji kofinansiraju Evropska unija i Savjet Evrope, a sprovodi Savjet Evrope. Tom prilikom, sjednici su prisustvovali poslanici Hrvatskog sabora i predstavnica Evropske partije zelenih koji su predstavili iskustva razvijenih država u ovoj oblasti. Pomenute aktivnosti Odbora realizovane su u cilju jačanja svijesti građana o važnosti poštovanja ljudskih prava, koja su garantovana svakom građaninu, jer su svi jednaki, bez obzira na bilo koje lično svojstvo, što je propisano i Zakonom o zabrani diskriminacije kojim je zabranjen svaki vid diskriminacije.

Uvodno obrazloženje Predloga zakona dala je generalna direktorica Direktorata za unapređenje i zaštitu ljudskih prava i sloboda Blanka Radošević Marović koja je saopštila da je Predlog zakona o životnom partnerstvu lica istog pola identičan tekstu Predloga zakona koji je bio u skupštinskoj proceduri 2019. Iako je 2019. godine Predlog zakona dobio podršku na Zakonodavnom odboru, Odboru za ljudska prava i slobode i Odboru za rodnu ravnopravnost, isti nije usvojen na plenumu. Naglasila je da je predlagač imao ozbiljan pristup u pripremi Predloga zakona, a aktivnosti su počele 2013. Tokom 2015. i 2016. godine, uz pomoć eksperata Savjeta Evrope i domaćih stručnjaka, uradili su Analizu modela zakona o  životnom partnerstvu lica istog pola u zemljama Evropske unije i zemljama regiona i Analizu koja se bavila unutrašnjim pravnim poretkom Crne Gore kako bi našli model koji najbolje odgovara crnogorskim uslovima. Detaljno je sagledan i analiziran važeći pravni okvir koji reguliše oblasti koje su od značaja za donošenje ovog zakona, među kojima su Ustav, Porodični zakon, Zakon o nasleđivanju, Zakon o zdravstvenom osiguranju, Zakonom o obligacionim odnosima i Zakon o penzijskom i invalidskom osiguranju. Odredbe Predloga zakona isključivo se odnose na istopolne partnere, sadrže adekvatna i prihvatljiva rješenja kojima se uređuje životna zajednica lica istog pola i usklađene su sa Ustavom Crne Gore. Predlogom zakona je normirano izdržavanje partnera i imovinski odnosi. U pogledu prava i obaveza u sistemu zdravstvenog osiguranja, kao i u pogledu prava iz socijalne i dječje zaštite istopolni partneri su izjednačeni sa bračnim drugovima.

Tokom otvorene rasprave u kojoj su pored poslanika učestvovali predstavnici institucije Zaštitnika ljudskih prava i sloboda i nevladinih organizacija koje se bave zaštitom prava LGBT osoba istaknuto je sledeće:

- zadovoljstvo predstavnika LGBT zajednice što se nakon godinu Predlog zakona opet razmatra na sjednici Odbora i njihovo očekivanje da će Predlog zakona biti usvojen na sjednici Skupštine;

- očekivanje predstavnika LGBT zajednice da će svi poslanici koji su im javno i na formalnim/neformalnim sastancima obećali da će podržati Predlog zakona isto učiniti, jer se donosi odluka o životima pripadnika LGBT populacije koji bi nakon usvajanja zakona bili korak bliže jednakosti;

- istraživanje iz 2019. godine pokazalo je da je čak 71 % ispitanih građana Crne Gore uglavnom ili u potpunosti saglasno sa stavom da nemaju ništa protiv homoseksualaca, ali da se oni tako ponašju kod svoje kuće, što svjedoči o stavu koji počiva na predrasudama;

- shodno Univerzalnoj deklaraciji o ljudskim pravima, svakom pripadaju sva prava i slobode iz Deklaracije, bez razlike u pogledu bilo kog ličnog svojstva, statusa ili okolnosti;

- da su ljudska prava, ne samo pravni okvir, već i moralna podloga, osnov za normiranje, tako da se sa ljudskim pravima bilo kog građanina ne može „igrati“ iako svaki poslanik ima pravo da glasa po sopstvenom nahođenju;

- da je pravo na različitost osnovno ljudsko pravo i da se nijedna društvena grupa ne može smatrati manje vrijednom i da homoseksualno ponašanje postoji od nastanka čovječanstva, tako da bi zabluda bila ako se misli da se usvajanjem/neusvajanjem ovog Predloga zakona može uticati na samu pojavu;

- od 1990. godine Svjetska zdravstvena organizacija zastupa stanovište da je homoseksualizam stil ponašanja, subkultura i način na koji neko ispoljava svoju ličnost;

- da je institucija Zaštitnika inicirala donošenje ovog zakona 2012. jer pitanje pravnog prepoznavanja zajednice lica istog pola je potreba koja se ne može osporavati, jer je to društvena stvarnost;

- da je država Crna Gora u obavezi da direktno primijeni praksu Evropskog suda za ljudska prava, pri čemu treba imati u vidu slučajeve Oliari i drugi protiv Italije, Vallianatos protiv Grčke i Pajić protiv Hrvatske. Ne može se izbjeći činjenica da su bračna i vanbračna zajednica shodno postojećem pravnom sistemu izjednačene, te nema razloga da i zajednica lica istog pola ne uživa takav status;  

- Crna Gora još uvijek nije spremna da istopolnim parovima omogući usvajanje djece, što nije ni predloženo Predlogom zakona;

- Predlog zakona o životnom partnerstvu lica istog pola predstavlja samo formalizaciju stvarnog života;

- usvajanje ovog Predloga zakona je prilika da se pokaže puni demokratski kapacitet Skupštine i države Crne Gore, jer će ovaj zakon biti veliki korak za poboljšanje kvaliteta života LGBT zajednice;

- u narednom periodu potrebno je raditi ne samo na zakonodavnom uređenju ove oblasti, nego i jačanju parlamentarne svijesti o važnosti usvajanja ovog Predloga zakona, a sa druge strane, potrebno je djelovati ka opštoj javnosti kako bi se prevenirali stereotipi i predrasude koji postoje prema pripadnicima LGBT populacije.

Savjetnica UN za ljudska prava Anjet Lanting je podsjetila da je Crna Gora prihvatila preporuke Opšteg periodičnog pregleda za Crnu Goru iz 2018. godine i Savjeta UN za ljudska prava da se ovaj zakon usvoji.

Predsjednik Odbora dr Halil Duković je podsjetio na mnogo veće izazove koji su postojali prije desetak godina na početku priče o ljudskim pravima LGBT osoba. Danas se u Skupštini otvoreno i u demokratskoj atmosferi razgovara o Predlogu zakona, što svjedoči o promjeni svijesti i velikom iskoraku u demokratskoj Crnoj Gori.  Zaključio je da se Predlogom zakona niko ne favorizuje, niti se nekom daju veća prava, već se stvaraju uslovi da svako u Crnoj Gori bude jednak. Naglasio je da je Odbor za ljudska prava i slobode imao aktivnu ulogu u promjeni svijesti građana i isticanju neophodnosti poštovanja ljudskih prava pripadnika LGBT populacije. Značajan doprinos u ovim procesima dali su i sami pripadnici LGBT zajednice. Uvjeren je da će usvajanje Predloga zakona biti potvrda predanog i zajedničkog rada na zaštiti prava svih građana.

Odbor je, većinom glasova, podržao Predlog zakona o životnom partnerstvu lica istog pola i predložio Skupštini da ga usvoji sa četiri Amandmana Odbora koje je prihvatila predstavnica predlagača.

Uvodno obrazloženje Strategije za unapređenje kvaliteta života LGBTI osoba u Crnoj Gori 2019-2023. godina sa Akcionim planom za sprovođenje Strategije za 2020. godinu i Izvještajem o realizaciji Akcionog plana za 2019. godinu dala je Blanka Radošević Marović, generalna direktorica Direktorata za unapređenje i zaštitu ljudskih prava i sloboda navodeći sledeće:

- Strategija je obimni sveobuhvatni, drugi po redu dokument usmjeren na zaštitu prava pripadnika LGBT zajednice koji objedinjuje djelatnosti čitavog niza državnih resora, kao i civilnog sektora koji se bavi zaštitom prava LGBT osoba;

- zbog preciznosti, mjerljivosti i jasnoće prezentovana je kao model za izradu strateških dokumenata u državama regiona;

- evaluacija prve Strategije za period 2013-2018 izvršena je od strane nezavisnog međunarodnog eksperta angažovanog od Savjeta Evrope i ista je realizovana sa 88% uspješnosti;

- akcenat u Strategiji za period 2019-2023. je na nastavku edukacije svih lica koja dolaze u kontakt sa LGBT osobama (policija, pravosudni organi, organi lokalne samouprave i dodatno, predstavnici vojske CG, nastavnici, psiholozi, pedagozi, prosvjetni inspektori i zaposleni u centrima za socijalni rad), kao i na daljem unapređenju normativnog okvira;

- formirana je nacionalna ''fokal point'' mreža koja predstavlja novi vid saradnje lokalnih samouprava sa ministarstvima i nevladinim sektorom i

- pripremljena je Analiza primjene krivičnog zakonodavstva i Zakona o zabrani diskriminacije u slučajevima gdje su oštećena lica i žrtve bili pripadnici LGBT populacije i predstoji priprema Nacrta zakona o prepoznavanju roda.

Odlučeno je da Odbor sačini Izvještaj sa Zaključkom i isti dostavi Kolegijumu Predsjednika Skupštine, na upoznavanje i nadležnim institucijama, na realizaciju.