Članica Odbora za prosvjetu, nauku, kulturu i sport mr Aleksandra Vuković učestvovala je na okruglom stolu, na temu: „Prevarno ponašanje u obrazovanju – nacionalni i globalni trendovi“, koji je održan 28. i 29. januara 2020. godine, u hotelu Maestral, u Budvi.

Pomenuti događaj je organizovan u okviru projekta „Kvalitetno obrazovanje za sve“ koji se finansira iz sredstava Evropske unije i Savjeta Evrope, a okupio je predstavnike relevantnih nacionalnih institucija, poput Ministarstva prosvjete, Agencije za obezbjeđenje i kontrolu kvaliteta visokog obrazovanja, Etičkog komiteta, ustanova visokog obrazovanja, koji su, sa međunarodnim ekspertima iz oblasti obrazovanja, razmijenili mišljenja i iskustva o trendovima u obrazovanju.

Cilj okruglog stola je bio razmjena dobre prakse, kao i da se prilibliže iskustva gostiju tj. predstavnika obrazovnih institucija na nacionalnom nivou i evropskih zemalja.

U uvodnom dijelu, učesnicima seminara, obratili su se direktorica Direktorata za visoko obrazovanje, Mubera Kurpejović, šef Sekcije za saradnju Delegacije Evropske unije u Crnoj Gori, Herman Špic i menadžerka Programa, predstavnica Direkcije za demokratsko građanstvo i učešće Savjeta Evrope, Vesna Atanasova.

Mubera Kurpejović, generalna direktorica Direktorata za visoko obrazovanja u Ministarstvu prosvjete je, u svom uvodnom obraćanju, istakla da je riječ o prvom zakonu ove prirode, ne samo u Crnoj Gori, nego i šire, naglasivši da je tema akademskog integriteta interesantna i značajna, čak, i u naprednijim zemljama, u odnosu na Crnu Goru. Izrazila je zadovoljstvo što će se, na ovom okruglom stolu, čuti preporuke i iskustva predstavnika evropskih obrazovnih institucija, u vezi sa pojavom prevarnog ponašanja u obrazovanju. Istakla je da je veoma važno da, u Crnoj Gori, svi relevantni akteri u sistemu visokog obrazovanja uz podršku Savjeta Evrope, pokušavaju obezbijediti kvalitetno obrazovanje.

Herman Špic, šef Sekcije za saradnju Delegacije Evropske unije u Crnoj Gori je u svom izlaganju dao, zapravo, glavne naznake i ciljeve ovog seminara, koji predstavlja podršku Evropske unije Crnoj Gori u izgradnji i jačanju kapaciteta ljudskih resursa u sistemu obrazovanja. Naglasio je da visokoškolski sistemi treba da izgrađuju reputaciju svojih studenata i istraživačkog rada, upravo, na etičkim načelima. Kako je istakao, sistem priznavanja stranih diploma mora imati adekvatne mehanizme za otkrivanje kompanija koje se bave prodajom sumnjivih diploma. Neke od praktičnih smjernica koje je gospodin Špic izdvojio, u cilju suzbijanja prevarnog ponašanja u obrazovanju, su: edukovanje akademskog osoblja i studenata u vezi sa kupovinom tuđih radova za novac, promovisanje vrijednosti akademskog integriteta, uočavanje prevarnog ponašanja onda kada se desi i ustanoviti određenu efikasnu regulativu akademskog ponašanja u cilju rješavanja navedenog problema.

Vesna Atanasova, menadžerka Programa i predstavnica Direkcije za demokratsko građanstvo i učešće Savjeta Evrope osvrnula se na projekat „Kvalitetno obrazovanje za sve“ koji se nadovezao na odlične rezultate postignute u ranijoj, prvoj, fazi Horizontalnog programa. Ona je naglasila da ETINED platforma Savjeta Evrope igra važnu ulogu u projektu inspirišući, između ostalog, i održavanje ovog okruglog stola. Region dijeli iste izazove, te je istakla da ovaj program služi upravo u svrhu razmjene dobrih praksi i iskustava kao i da se pronađu zajednička rješenja u cilju prevencije neetičkog ponašanja u obrazovanju.

Radni dio okruglog stola, otvorila je generalna direktorica Direktorata za visoko obrazovanja u Ministarstvu prosvjete Mubera Kurpejović, koja je govorila na temu priznavanja diploma i kvalifikacija u Crnoj Gori i upoznala učesnike sa određenim informacijama i podacima u cilju daljeg unapređenja ove oblasti. Ona se osvrnula na ključne izmjene koje se tiču unapređenja postupka i kriterijuma priznavanja inostranih obrazovnih isprava, koji se, između ostalog, odnose na: ishode učenja, strukturu obrazovnih programa, nivo vještina i kompetencija, uslove upisa, obim i trajanje praktične nastave, prava koja obrazovna isprava daje u zemlji izdavanja i dr. Poručila je da je cilj pooštravanja kriterijuma za priznavanje inostranih diploma zaštita crnogorskog obrazovnog sistema i tržišta rada od onih diploma koje su prepoznate kao manje kvalitetne i koje dolaze sa ustanova koje ne karekteriše tradicija i dobar položaj na međunarodnim rang listama. Istovremeno, kako je istakla, preduzeti koraci doprinijeli bi obezbjeđenju kvalitetnijeg i konkurentnijeg kadra. Izmjene i dopune Zakona o priznavanju inostranih obrazovnih isprava i izjednačavanju kvalifikacija doprinijeće smanjenju prevarnog ponašanja u obrazovanju, koje predstavlja jedan od izazova današnjice i zaključila da je osnovni cilj Zakona usmjeravanje budućih studenata da prilikom izbora ustanova, na kojima žele nastaviti obrazovanje, povedu računa o njihovom statusu, kao i kako poslodavci procjenjuju njihov kvalitet.

U nastavku seminara bilo je riječi o akademskom integritetu i etici, a predstavljena su iskustva Velike Britanije, Švedske i Irske.

O smjernicama Ujedinjenog Kraljevstva i platformi za osnivanje Centra Ujedinjenog Kraljevstva za etiku i akademski integritet govorio je Majkl Drejper, profesor na Swansea Pravnom fakultetu, u Ujedinjenom kraljevstvu, koji je poručio da akademski integritet iziskuje posvećenost određenim vrijednostima, a to su: iskrenost, povjerenje, jednakost, poštovanje, odgovornost i hrabrost. U svom izlaganju istakao je da je veoma važno omogućiti edukaciju akademskog osoblja, kao što su treninzi i učestvovanje u raznim panel diskusijama, kako bi se na taj način omogućila prevencija odnosno spriječilo kršenje akademskog integriteta. Na kraju je poručio da treba izbjegavati usvajanje zakonskih rješenja koja nisu primjenjiva u praksi., kao i da je veoma važno uključiti studente kao ključne partnere u suzbijanju svih formi prevarnog ponašanja u obrazovanju.

Andre Heselbak, predstavnik ENIC/NARIC Centra za visoko obrazovanje u Švedskoj je, u svojoj prezentaciji, upoznao učesnike okruglog stola sa tkz. “Carstvom AXACT-a”, objasnivši da je u pitanju Pakistanska softver kompanija, koja je osnovana 1997. godine, a čiji je primarni izvor prihoda “obrazovanje”, odnosno riječ je o kompaniji koja profitira od prevarnog ponašanja u obrazovanju, na način što izdaje lažne diplome ili, na prevarni način, vrši akreditaciju određenih institucija u obrazovanju. Poručio je da mnoge škole ne edukuju svoje učenike u vezi sa pravima intelektualne svojine, kao ni u vezi pojave plagijarizma, tako da kada dođu do nivoa akademskog obrazovanja, oni se na fakultetskim jedinicama moraju dodatno obrazovati. Zaključio je da se danas sistemi visokog obrazovanja suočavaju sa mnogo složenijim izazovima kao što je postojanje pomenute kompanije i istakao da sprečavanje neetičkog ponašanja iziskuje regulatorne i insitucionalne reforme, a Crna Gora je taj iskorak napravila usvajanjem Zakona o akademskom integritetu koji tretira sve oblike prevarnog ponašanja.

Didr Strič, predstavnica Agencije za kvalitet  i kvalifikacije Irske je, putem video link prezentacije, predstavila zakonodavstvo Irske kojim se uspostavlja zabrana rada kompanijama koje nude pisanje radova za novac. Istakla je da je glavni cilj Nacionalne mreže akademskog integriteta da doprinese prepoznavanju svakog neakademskog ponašanja u sistemu visokog obrazovanja Irske, kao i da je potrebno utvrditi određene mjere koje obrazovne ustanove mogu preduzeti, u cilju suzbijanja kršenja akademskog integriteta.

Nakon predstavnika obrazovnih institucija evropskih zemalja, uslijedila je prezentacija Rajka Golovića, člana Izvršnog odbora Evropske unije studenata, koji je govorio o politici akademskog integriteta iz perspektive studenata i, svojim izlaganjem, zatvorio prvi radni dan okruglog stola. Gospodin Golović se osvrnuo na značaj akademskog integriteta, kao i na ulogu koju, danas, ima internet, ustanove viskog obrazovanja i kreatori politika akademskog integriteta. Istakao je da nepoštovanje akademskog integriteta predstavlja ozbiljnu prijetnju obrazovnom sistemu u Crnoj Gori, poručivši da borba za opstanak akademskog integriteta treba da bude zajednička tj. borba cjelokupnog društva, a ne samo studenata i akademske zajednice. Na kraju je naglasio važnost evaluacije profesora, edukacije studenata i akademskog osoblja kao i prikupljanje svih podataka o akademskom ponašanju, kako bi, na osnovu tih podataka, država mogla da kreira politike i konstatno radila na jačanju akademskog integriteta.

Drugog radnog dana okruglog stola, razgovaralo se o zaštiti akademskog integriteta na nacionalnom nivou, a učesnicima su se obratili predstavnici Savjeta Evrope u Podgorici, Etičkog komiteta, Centra za unapređenje kvaliteta i Agencije za kontrolu i obezbjeđenje kvaliteta visokog obrazovanja.

Miloš Bošković, predstavnik Savjeta Evrope u Podgorici, kao koordinator Horizontal facility projekta „Kvalitetno obrazovanje za sve“, predstavio je smjernice i komponente samog projekta, koji je usmjeren ka jačanju odgovornosti etičkog ponašanja u obrazovnim institucijama i postizanju strateških ciljeva. Kao veoma važno, istakao je da Zakon o akademskom integritetu, tretira pojavu plagijarizma kao jedan od vidova prevarnog ponašanja u obrazovanju. Takođe, naglasio je da se druga faza Horizontalnog programa za Zapadni Balkan i Tursku, za period 2019-2022. godine, nadovezuje na već postignute rezultate projekta, u ranijoj, prvoj fazi, pa stoga, ostvareni rezultati predstavljaju kalitetan osnov za dalju implementaciju projekta. Upoznao je učesnike da su, pomenutim projektom, uspostavljena veoma čvrsta parnerstva sa Ministarstvom prosvjete, Univerzitetom Crne Gore, privatnim obrazovnim institucijama, kao i sa uglednim institutima širom Evrope. Na kraju je poručio da vjeruje da sva ostvarena partnerstva, u prvoj fazi, imaju veliki potencijal da dođu do izražaja u drugoj fazi Horizontalnog programa, kojim će se nastaviti promocija Zakona o akademskom integritetu.

Bogdan Ašanin, predsjednik Etičkog komiteta, predstavio je značaj i ulogu ovog insttituta kao novog organa za zašititu akademskog integriteta na nacionalnom nivou i poručio da su sve visokoškolske institucije pozvane i obavezne da razviju i usvoje institucionalni etički kodeks. Takođe, osvrnuo se na potrebu jačanja svijesti u cilju promocije etičkih vrijednosti i integriteta u društvu, i istakao da je jedna od najvažnijih uloga Etičkog komiteta i etičkih odbora promocija etičkih principa. Gospodin Ašanin je na okruglom stolu predstavio određene zaključke, a neki od njih su se odnosili na jačanje politika i procedura za očuvanje akdemskog integriteta, povećanje broja licenciranih softvera za otkrivanje plagijata, podsticanje nacionalne i međunarodne komunikacije u cilju prevencije korupcije i akademske zloupotrebe, kao i obezbjeđenje obuke svih članova akademske zajednice i na svim nivoima o integriteu, akademskom pisanju i korišćenju izvora.

Tokom učešća u diskusiji, poslanica Aleksandra Vuković je istakla da je akademska zajednica, čija je i ona predstavnica, radila svoj posao veoma odgovorno i poručila da rad Etičkog komiteta neće biti ni malo lak.  Takođe, istakla je da ako neko dođe do visoke ocjene prevarnim ponašanjem, da ta ocjena neće biti mjerilo njegovog kvaliteta, s obzirom na činjenicu da izlazimo na evropsko tržište, gdje je znanje vidljivo i gdje se ono, itekako, cijeni. Navela je, kao veoma bitno, da se mladi ljudi spremaju da budu konkurentni na jednom većem tržištu rada, te je izdvojila politiku učenja stranih jezika. Na kraju je poručila da softver za otkrivanje plagijarizma ne treba u potpunosti da zamijeni integritet jednog profesora koji je dugo u određenoj oblasti.

Dubravka Drakić, predstavnica Centra za unapređenje kvaliteta, upoznala je učesnike o online kursevima o akademskom integriteu na Univerzitetu Crne Gore. Rad Centra usmjeren je na borbu protiv plagijarizma i učestvovanje svakog pojedinca u prepoznavanju svakog neakademskog ponašanja. Stoga, sa ciljem prevencije plagijarizma, u okviru ove sesije, predstavljeni su online kursevi akademskog integriteta 1. i 2. Akademski integritet je, kako smatra, osnova za kvalitetno obrazovanje i za produktivnost, a cilj Agencije je da svaki student Univerziteta Crne Gore prođe kroz online kurs i dobije sertifikat i da se na taj način osiguramo da se upoznao sa postulatima akademskog integriteta.

Završnu prezentaciju, na okruglom stolu, imala je Tijana Stanković, zamjenica direktora Agencije za kontrolu i obezbjeđenje kvaliteta visokog obrazovanja, koja je učesnike upoznala sa istorijatom, funkcionisanjem, vizijom i misijom Agencije, kao i sa izazovima sa kojima se ova novoformirana institucija suočava. Istakla je da, ukoliko ne postoji akademski integritet, ne možemo govoriri o kvalitetnoj obrazovnoj ustanovi. Podsjetila je učesnike da je Crna Gora  punopravna članica Evropskog prostora visokog obrazovanja (European Space for Higher Education – EHEA) od 2003. godine, što podrazumijeva poštovanje evropskih standarda i smjernica za obezbjeđenje kvaliteta visokog obrazovanja. Na kraju, predstavila je izazove sa kojima se Agencija suočava, a neki se odnose na: sveobuhvatni zakonski okvir za obezbjeđenje kvaliteta u skladu sa evropskim standardima i smjernicama (ESS), kreiranje baze podataka svih ustanova visokog obrazovanja, razvijanje elektronske platforme za postupke eksterne evaluacije, razvijanje istraživačke komponente kao i konstatno unapređenje ljudskih kapaciteta Agencije.

Učesnici okruglog stola su se, na kraju, saglasili da je, kada je u pitanju predmetna tema, neophodno konstantno raditi na jačanju društvene odgovornosti, kao i da treba razvijati svijest pojednica od najmlađih dana, kroz promociju osnovnih ljudskih vrijednosti i načela.